Giriş: TS 13912 Neden Sektör İçin Bir Anayasa Niteliğindedir?
Türkiye’de elektrikli araç (EA) şarj altyapısı sektörüne yatırım yapmayı veya bu alanda faaliyet göstermeyi planlayan her kurumun ve profesyonelin gündemindeki en merkezi soru, TS 13912 standardının yasal statüsüdür. Bu standart, akaryakıt istasyonları için TS 12820 veya LPG istasyonları için TS 11939 gibi bir tavsiye niteliğinde midir, yoksa ticari faaliyetin vazgeçilmez bir ön koşulu mudur? Bu sorunun yanıtı nettir: TS 13912, Türkiye’de halka açık ticari elektrikli araç şarj istasyonlarının kurulumu ve işletilmesi için yasal olarak zorunlu bir standarttır. Bu zorunluluk, bir dizi yasal düzenlemenin birbirine bağlı yapısından kaynaklanmakta ve sektöre girişi doğrudan düzenlemektedir.
Bu yasal zorunluluğun temelini, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yayımlanan “Şarj Hizmeti Yönetmeliği” oluşturmaktadır. Yönetmelik, halka açık şarj hizmeti sunmak isteyen işletmelerin EPDK’dan “Şarj Ağı İşletmecisi Lisansı” almasını şart koşar. Lisans başvuru sürecinde ise işletmelerden talep edilen kritik belgelerden biri, Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından verilen “Hizmet Yeterlilik Belgesi”dir (HYB). TSE, bu belgeyi yalnızca şarj istasyonunun kurulum ve işletme süreçlerinin TS 13912 standardında belirtilen tüm teknik ve güvenlik kriterlerine eksiksiz uyduğunu kanıtlayan işletmelere vermektedir. Bu durum, kamuya açık şarj hizmeti sunan tüm operatörler, kurulum firmaları ve hatta bu altyapıları kuran belediyeler için standarda uyumu kaçınılmaz kılmaktadır.
Bu yapı, düzenleyici otoritelerin bilinçli bir stratejisini ortaya koymaktadır. TS 13912, sadece teknik bir doküman olmanın ötesinde, Şarj Hizmeti Yönetmeliği ile belirlenen daha geniş kapsamlı ekonomik ve güvenlik politikalarının sahada uygulanmasını sağlayan teknik bir yaptırım mekanizması işlevi görür. Yasal zincir şu şekilde işlemektedir: Yasal İşletme (EPDK Lisansı) → Gereklilik: TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi (HYB) → Gereklilik: TS 13912 Standardına Tam Uyum. Bu kırılmaz bağ, standardı fiilen zorunlu hale getirmekte ve onu pazara girişin yasal anahtarı konumuna getirmektedir.
Bu düzenlemenin daha derin bir anlamı vardır. Akaryakıt ve LPG sektörlerinde olduğu gibi, devletin EV şarj sektörünü de zorunlu bir TSE standardı ile düzenlemesi, bu alanın artık niş bir teknoloji olmaktan çıkıp, geleneksel yakıt ikmali gibi kritik bir kamu altyapı hizmeti olarak kabul edildiğini göstermektedir. Bu yaklaşım, sektörün olgunlaşma ve resmileşme sürecine girdiğinin en net işaretidir. Yatırımcılar, sigorta şirketleri ve son kullanıcılar için bu durum, sektörde belirli bir kalite, güvenlik ve güvenilirlik standardının tesis edildiği anlamına gelir ve bu da pazarın sağlıklı büyümesi için temel bir güvence oluşturur.
Bu karmaşık yasal ve teknik süreçlerde uzman bir görüşe mi ihtiyacınız var? 27 yıllık tecrübesiyle Tora, 81 ildeki uzman ve tecrübeli mühendis kadrosuyla projelendirme, kurulum ve belgelendirme hizmetleri sunmaktadır. Çözüm için hemen bizimle iletişime geçin veya 7/24 çağrı merkezimizden destek alın.
Bölüm 1: Temel Kavramlar ve Kapsam (Sıkça Sorulan Sorular)
Soru 1: TS 13912 Standardı Tam Olarak Nedir ve Temel Amacı Nedir?
TS 13912:2025 “Elektrikli araç şarj istasyonları için güvenlik kuralları – Muayene, deney ve yeterliliğin değerlendirilmesi” standardı, Türkiye’de halka açık elektrikli araç şarj altyapısının tasarım, kurulum, montaj ve doğrulama süreçlerine yönelik kapsamlı bir teknik çerçeve sunar. Standardın temel amacı, elektrikli araçların sayısının artmasıyla birlikte ülke genelinde kurulacak şarj ünitelerinin hem kullanıcılar hem de çevre için güvenli, verimli ve standartlara uygun bir şekilde tesis edilmesini sağlamaktır.
Standardın teknik kapsamı, beyan frekansı 50 Hz veya 60 Hz olan, beyan gerilimi alternatif akımda (a.a.) 1000 V’a kadar ve doğru akımda (d.a.) 1500 V’a kadar olan kablolu (iletken) şarj sistemlerini içerir. Bu, alçak gerilim şebekesine bağlanan tüm halka açık AC ve DC şarj istasyonlarının bu standardın kurallarına tabi olduğu anlamına gelir. Standardın hedefleri, yalnızca teknik gereklilikleri sıralamakla kalmaz, aynı zamanda imalatçılardan son kullanıcılara, kamu kurumlarından özel sektör işletmecilerine kadar tüm paydaşlar için ortak bir güvenlik dili ve uygulama kılavuzu oluşturmayı amaçlar.
Soru 2: Bu Standart Kimler İçin Zorunludur? Hangi İstasyonlar Kapsam Dışındadır?
TS 13912’nin uygulanabilirliği, şarj istasyonunun ticari niteliğine göre net bir şekilde ayrılmıştır.
Zorunlu Olanlar: Standart, halka açık ve ticari amaçla işletilen tüm şarj istasyonları için zorunludur. Bu kapsama giren paydaşlar şunlardır :
• Şarj Ağı İşletmecileri: EPDK lisansı altında faaliyet gösteren ve ücretli şarj hizmeti sunan tüm şirketler.
• Kurulum Hizmeti Veren Firmalar: Şarj istasyonu kurulumu yapan mühendislik, inşaat ve elektrik firmaları, projelerini ve uygulamalarını bu standarda uygun olarak gerçekleştirmek zorundadır.
• Ticari İşletmeler: Oteller, alışveriş merkezleri, restoranlar ve özel otoparklar gibi müşterilerine veya halka ücretli şarj hizmeti sunan tüm ticari kuruluşlar.
• Belediyeler ve Kamu Kurumları: Kamusal alanlarda şarj altyapısı kuran ve işleten belediyeler ve diğer devlet organları da bu standarda uymakla yükümlüdür.
Kapsam Dışı Olanlar: Standart, belirli durumları ve kurulum tiplerini kapsamı dışında bırakır. Bu istisnaların en önemlisi, “Ticari kullanımda olmayan özel şarj istasyonları (Örnek: Villa, Özel işletme vb.)”dır. Bu, bir kişinin kendi evinin garajına veya bir şirketin sadece kendi personelinin özel kullanımı için otoparkına kurduğu şarj ünitelerinin bu standardın denetim ve belgelendirme süreçlerine tabi olmadığı anlamına gelir.
Ayrıca, standart aşağıdaki konuları da kapsamaz :
• Yöntem 1 Şarj: Güvenilir olmaması sebebiyle, standart bir ev prizine doğrudan bağlantıyı içeren bu yöntem kapsam dışıdır.
• Yangın Riskleri: Yangınla ilgili risklerin değerlendirilmesi bu standardın konusu değildir ve ilgili diğer yangın yönetmeliklerine tabidir.
• Metrolojik Değerlendirmeler: Şarj ünitelerinin enerji ölçümünün doğruluğu (metroloji) gibi konular bu standardın kapsamında yer almaz.
• Patlayıcı Ortamlar: Patlayıcı ortamlarda tesis edilen şarj istasyonları, özel standartlara (örneğin, TS EN IEC 60079 serisi) tabidir.
Standardın ticari ve özel kurulumlar arasında yaptığı bu net ayrım, Türkiye’de iki katmanlı bir güvenlik ekosisteminin oluşmasına neden olmaktadır. Bir yanda, TS 13912 uyarınca sıkı bir şekilde denetlenen, belgelendirilen ve periyodik olarak muayene edilen yüksek güvenlikli bir kamu şarj ağı bulunmaktadır. Diğer yanda ise, bu standardın getirdiği zorunlu koruma önlemleri (örneğin, Tip B RCD, SPD) ve denetimlerden muaf olan, düzenlemeye tabi olmayan bir özel şarj ortamı mevcuttur. Bu durum, bireysel kullanıcılar için kurulum maliyetlerini düşürürken, yönetilmeyen yüklerin ve potansiyel güvenlik eksikliklerinin alçak gerilim dağıtım şebekesi üzerinde oluşturabileceği uzun vadeli riskler açısından dikkate alınması gereken bir sonuç doğurmaktadır.
Soru 3: Standartta Geçen Temel Terimler (EABD, Şarj Ünitesi, Bağlantı Durumları vb.) Ne Anlama Geliyor?
TS 13912 standardını doğru bir şekilde anlamak ve uygulamak için, Madde 3’te tanımlanan temel terimlerin bilinmesi kritik öneme sahiptir.
• Elektrikli Araç Besleme Donanımı (EABD): Bu terim, şarj işlemini sağlayan tüm bileşenleri kapsayan genel bir ifadedir. Sabit elektrik tesisatından (duvardan) başlayarak kablolar, konektörler, fişler ve şarj ünitesinin kendisi dahil olmak üzere araca enerji aktarımını sağlayan komple sistemi tanımlar.
• Şarj Ünitesi: Genellikle “wallbox” veya şarj cihazı olarak bilinen, fiziksel olarak bölünmez tek bir yapı elemanıdır. Bir veya daha fazla bağlantı noktası (soket veya kablo) içerebilir ve EABD’nin merkezi bileşenidir.
• Şarj İstasyonu: Bir veya daha fazla şarj ünitesinden oluşan ve bir bütün olarak yönetilen yapıyı ifade eder. Örneğin, bir otoparktaki birden fazla şarj ünitesi toplu olarak bir şarj istasyonunu oluşturur.
• Bağlantı Durumları: Standardın atıfta bulunduğu ve şarj kablosunun nasıl bağlandığını tanımlayan durumlardır:
o B Bağlantı Durumu: Şarj kablosunun her iki ucu da (hem şarj ünitesi hem de araç tarafı) sökülebilirdir. Kullanıcı kendi kablosunu getirerek şarj ünitesindeki prize takar.
o C Bağlantı Durumu: Şarj kablosu, şarj ünitesine kalıcı olarak bağlıdır (tethered cable). Kullanıcı, üniteye monteli olan kabloyu doğrudan aracına takar.

Bölüm 2: Şarj Yöntemleri ve Teknolojileri: Yöntem 2, 3 ve 4’ün Detaylı Analizi

TS 13912 standardı, elektrikli araçların şarj edilme biçimlerini güvenlik ve iletişim yeteneklerine göre sınıflandırır. Standart, yalnızca belirli düzeyde güvenlik ve kontrol sağlayan yöntemlere izin verirken, en temel bağlantı şeklini bilinçli olarak kapsam dışı bırakmıştır.  

• Yöntem 1 (Kapsam Dışı): Bu yöntem, bir elektrikli aracın standart bir ev prizine (örneğin, Schuko priz) basit bir kablo ile doğrudan bağlanmasını ifade eder. Bu bağlantıda, araç ile şebeke arasında herhangi bir özel iletişim veya güvenlik kontrolü (kontrol pilotu sinyali gibi) bulunmaz. TS 13912, bu yöntemi “güvenilir olmaması sebebiyle” standart kapsamına almamıştır. Bu karar, standart prizlerin uzun süreli yüksek akım çekmeye uygun olmaması, topraklama hattının durumunun kontrol edilememesi ve herhangi bir güvenlik doğrulaması yapılmadan kabloya enerji verilmesi gibi ciddi riskler taşımasından kaynaklanmaktadır.  
• Yöntem 2: Bu şarj yönteminde, araç standart bir endüstriyel prize (örneğin, TS EN 60309-1’e uygun) bağlanır, ancak şarj kablosu üzerinde bir “kablo üstü kontrol kutusu” (In-Cable Control Box – ICCB) bulunur. Bu kutu, temel güvenlik işlevlerini (artık akım koruması gibi) ve araç ile basit düzeyde iletişimi yönetir. Şarj akımı genellikle 32 A ile sınırlıdır. Standart, bu yöntemde kullanılan kablo ve konektör gibi taşınabilir donanımların kullanıcının sorumluluğunda olduğunu belirtir.  
• Yöntem 3 (AC Şarj): Halka açık AC şarj istasyonları için standart yöntem budur. Bu yöntemde, şarj istasyonu (EABD) şebekeye kalıcı olarak bağlıdır ve araç ile istasyon arasında “kontrol pilotu işlevi” adı verilen sürekli bir iletişim hattı bulunur. Bu iletişim, şarj başlamadan önce kritik güvenlik kontrollerinin yapılmasını sağlar. Kontrol pilotu devresi;  
  1. Konektörün araca tam ve doğru bir şekilde takıldığını doğrular.
  2. Koruyucu topraklama hattının bütünlüğünü ve varlığını sürekli olarak denetler.
  3. Aracın şarja hazır olduğunu teyit ettikten sonra enerji akışını başlatır.
  4. Şarj sırasında aracın çekebileceği maksimum akım seviyesini istasyona bildirir ve istasyon bu bilgiye göre akımı ayarlar. Bu “akıllı” iletişim, Yöntem 1’de bulunmayan ve TS 13912’nin zorunlu kıldığı temel güvenlik katmanını oluşturur.
• Yöntem 4 (DC Şarj): Bu yöntem, “hızlı şarj” olarak bilinen DC şarj için kullanılır. Yöntem 3’ten temel farkı, AC/DC dönüşümünün aracın üzerindeki yerleşik şarj cihazı (on-board charger) yerine, şarj istasyonunun (EABD) içindeki güçlü bir dönüştürücü tarafından yapılmasıdır. DC akım, doğrudan aracın bataryasına iletilir. Bu yöntem de, şarj parametrelerini (gerilim, akım, batarya sıcaklığı vb.) yönetmek ve güvenliği sağlamak için araç ile istasyon arasında sürekli ve daha karmaşık bir dijital iletişim (kontrol pilotu işlevi üzerinden) gerektirir.  

Standardın Yöntem 1’i dışlayıp Yöntem 3 ve 4’te “kontrol pilotu işlevi”ni zorunlu kılması, düzenleyicinin temel bir politika kararını yansıtmaktadır. Bu karar, halka açık şarj altyapısında minimum güvenlik standardını “aktif iletişim ve ön kontrol” olarak tanımlamaktadır. Bu sayede, hasarlı bir kabloya veya topraklaması sorunlu bir araca kontrolsüz bir şekilde enerji verilmesi gibi Yöntem 1’in doğasında var olan tehlikeli senaryoların önüne geçilmiş olur.

Bölüm 3: Kurulum ve Konumlandırma Stratejileri: Güvenli ve Verimli Bir Tesis

Bir şarj istasyonunun güvenliği ve verimliliği, sadece elektriksel bileşenlerine değil, aynı zamanda fiziksel olarak nereye ve nasıl kurulduğuna da bağlıdır. TS 13912, bu konuda detaylı kurallar ve tavsiyeler sunmaktadır.

Soru 1: Şarj İstasyonu İçin Konum Seçiminin Altın Kuralları Nelerdir?

Doğru konum seçimi, hem kullanıcı güvenliği hem de operasyonel verimlilik için hayati önem taşır. Standardın temel ilkesi, şarj donanımlarının (EABD) “tehlikesiz alanlara” kurulmasıdır. Bu alanlar, TS EN IEC 60079-10-1 standardında patlayıcı gaz ortamlarının bulunmadığı veya bulunma ihtimali çok düşük olan bölgeler olarak tanımlanır. Sadece şarj ünitesinin kendisi değil, yeraltından geçenler de dahil olmak üzere tüm kablo güzergahlarının da tehlikeli alanlardan (örneğin, akaryakıt tankı havalandırmalarının yakınından) geçmemesi gerekir. Eğer bu kaçınılmazsa, en az tehlikeli bölge olan “Bölge 2” gibi alanlar tercih edilmelidir.  

Standardın Ek A bölümü, konum seçiminde dikkat edilmesi gereken pratik hususları detaylandıran bir kontrol listesi sunar :  

• Trafik Akışı ve Erişilebilirlik: Şarj için duran araçların ana trafik akışını engellememesi, manevra için yeterli alanın bulunması gerekir. İstasyonlar, sürücüler tarafından kolayca görülebilir ve erişilebilir olmalıdır.
• Yaya Güvenliği: Şarj üniteleri ve özellikle şarj kabloları, yaya yollarını veya kaldırımları işgal etmemeli, takılma tehlikesi oluşturmamalıdır.
• Altyapı Yakınlığı: Güç kaynağına (trafo, ana pano) olabildiğince yakın konumlar tercih edilerek kablolama maliyetleri ve gerilim düşümü azaltılmalıdır.
• Fiziksel ve Çevresel Koşullar: Tesis, sel veya su birikintisi riski olmayan, araç çarpmalarına karşı korunaklı alanlara kurulmalıdır. Ayrıca, yeraltındaki mevcut su, gaz veya kanalizasyon hatlarının üzerinde olmamasına dikkat edilmelidir.
• Engelli Erişimi: Engelli kullanıcılar için ayrılan şarj alanlarının, rampalar ve yeterli manevra alanı ile kolayca erişilebilir olması ve şarj ünitesindeki tüm kontrol elemanlarının uygun yükseklikte olması sağlanmalıdır.

Soru 2: Akaryakıt/LPG İstasyonlarına Şarj Ünitesi Kurulumu: Emniyet Mesafeleri ve Kurallar Nelerdir?

Elektrikli araç şarj ünitelerinin mevcut akaryakıt ve LPG istasyonlarına entegrasyonu, sektördeki en yaygın kurulum senaryolarından biridir. Bu durum, farklı tehlike sınıflarına sahip iki altyapının bir arada güvenli bir şekilde çalışmasını gerektirir. TS 13912, bu konuda net bir kural koyar: Elektrikli araç şarj üniteleri, diğer standartlarda tanımlanan emniyet mesafelerinin dışındaki alanlara, yani “tehlikesiz bölgeye” tesis edilmelidir.  

Bu, kurulumu yapacak mühendisin veya işletmecinin, projelendirme aşamasında sadece TS 13912’yi değil, aynı zamanda ilgili diğer tehlikeli madde standartlarını da dikkate alması gerektiği anlamına gelir. Şarj ünitesinin konumu belirlenirken, aşağıdaki standartlarda belirtilen tehlikeli bölgeler ve emniyet mesafeleri mutlaka gözetilmelidir:

• Akaryakıt İstasyonları için: TS 12820
• LPG İkmal İstasyonları için: TS 11939
• CNG İkmal İstasyonları için: TS 13612
• LNG İkmal İstasyonları için: TS 13772

Bu standartlar, yakıt pompaları (dispenserler), yeraltı tankı dolum ağızları ve tank havalandırma boruları gibi potansiyel patlayıcı buhar kaynaklarına olan minimum mesafeleri tanımlar. Aşağıdaki tablo, bu standartlara uyum için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir.

Tablo 1: Tehlikeli Yakıt İstasyonlarında EA Şarj Ünitesi Kurulumu İçin Referans Standartlar ve Kontrol Noktaları

Yakıt Türü	İlgili Zorunlu Standart	Kontrol Edilmesi Gereken Temel Emniyet Mesafeleri
Akaryakıt (Benzin, Motorin)	TS 12820	– Dispenserlere olan mesafe – Yeraltı tankı dolum ağzına olan mesafe – Tank havalandırma borusu çıkışına olan mesafe
LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı)	TS 11939	– LPG dispenserine olan mesafe – LPG depolama tankına olan mesafe – Tank emniyet valfi çıkışına olan mesafe
CNG (Sıkıştırılmış Doğal Gaz)	TS 13612	– CNG dispenserine olan mesafe – CNG depolama ünitelerine (tüp grupları) olan mesafe – Kompresör ünitesine olan mesafe
LNG (Sıvılaştırılmış Doğal Gaz)	TS 13772	– LNG dispenserine olan mesafe – LNG depolama tankına olan mesafe – Buharlaştırıcı ünitesine olan mesafe

E-Tablolar’a aktar

Not: Bu tablo, ilgili standartlara başvurma zorunluluğunu ortadan kaldırmaz. Kurulumdan önce, projenin ilgili standardın güncel versiyonuna göre yetkili bir mühendis tarafından kontrol edilmesi esastır.

Ayrıca, şarj donanımları, tankerlerin dolum/boşaltım manevra alanlarını, acil çıkış yollarını veya istasyon içi trafik akışını kesinlikle engellemeyecek şekilde konumlandırılmalıdır.  

Soru 3: Fiziksel Güvenlik ve İşaretleme Gereklilikleri Nelerdir?

Standardın gereklilikleri elektriksel güvenlikle sınırlı değildir; fiziksel koruma ve kullanıcı bilgilendirmesi de zorunlu unsurlardır.

• Fiziksel Koruma: Zemine monte edilen şarj üniteleri, araçların park manevraları sırasında çarpma riskine karşı korunmalıdır. Bu amaçla, ünitenin önüne tampon direkleri (bollard), beton veya plastik bordür, tekerlek durdurucu takozlar gibi fiziksel engellerden en az birinin konulması zorunludur. Standardın Ek B bölümünde bu önlemlere ilişkin görsel örnekler sunulmaktadır.  
• İşaretleme ve Yönlendirme: Kullanıcıların şarj alanını kolayca bulabilmesi ve doğru kullanabilmesi için açık ve net işaretlemeler yapılmalıdır. Bu kapsamda :  
  • Şarj istasyonunun yerini gösteren bir ana tabela bulunmalıdır. Ek C.1, bu tabela için minimum boyutlar ve tasarım önerileri sunar.
  • Park alanındaki zemin, “ELEKTRİKLİ ARAÇ ŞARJ YERİ” olduğunu belirten yazılar veya sembollerle boyanmalıdır.
  • Engelli kullanıcılar için ayrılmış şarj alanları, uluslararası engelli sembolü ile belirgin bir şekilde işaretlenmelidir. Ek C.2’de buna yönelik bir örnek bulunmaktadır.
  • Şarj ünitesini besleyen elektrik panosunda, panonun “elektrikli araç besleme donanımı ile birlikte kullanım içindir” şeklinde kalıcı bir etiketle işaretlenmesi gerekir.
• Kullanıcı Bilgilendirmesi: Şarj ünitesinin üzerinde veya çok yakınında, kolayca görülebilir bir yerde, temel çalıştırma talimatları bulunmalıdır. Ayrıca, herhangi bir sorun veya arıza durumunda kullanıcıların ulaşabileceği bir çağrı merkezi iletişim bilgisinin (telefon numarası vb.) EABD üzerinde yer alması zorunludur.  

TS 13912 doğru konumlandırma, emniyet mesafelerinin tespiti ve fiziksel güvenlik önlemleri hakkında uzman görüşü ve raporu almak için 27 yıllık tecrübesiyle Tora Petrol ‘e başvurun. 81 ildeki tecrübeli mühendislerimizle projenize özel çözümler sunuyoruz. Detaylı bilgi için 7/24 çağrı merkezimizi arayabilirsiniz.

Bölüm 4: Elektriksel Güvenlik Gereklilikleri: Tesisatın Kalbi (Teknik Derin Bakış)

TS 13912’nin en kritik ve teknik bölümü, şarj istasyonu elektrik tesisatının uyması gereken katı güvenlik kurallarını içerir. Bu kurallar, kullanıcıyı elektrik çarpmasından, tesisi ise elektriksel arızalardan korumak için tasarlanmıştır.

Soru 1: Artık Akım Koruması (RCD): Neden Tip B RCD veya Tip A/F + RDC-DD Zorunludur?

Artık Akım Cihazı (RCD), bir yalıtım hatası sonucu insan vücudu üzerinden toprağa akım akması durumunda (elektrik çarpması) devreyi milisaniyeler içinde kesen hayati bir koruma elemanıdır. Standart ev tesisatlarında genellikle Tip A RCD’ler kullanılır. Ancak TS 13912, elektrikli araç şarj istasyonları için çok daha spesifik ve ileri düzeyde bir koruma talep eder.

Madde 4.3.2’ye göre, her bir şarj bağlantı noktası aşağıdaki iki yöntemden biriyle korunmak zorundadır :  

1. Tip B RCD kullanılması: Bu cihazlar, hem alternatif akım (AC) hem de düz (pürüzsüz) doğru akım (DC) kaçaklarını algılayabilen en gelişmiş RCD tipidir.
2. Tip A veya Tip F RCD ile birlikte bir RDC-DD (Artık Doğru Akım Algılama Cihazı) kullanılması: RDC-DD, IEC 62955 standardına uygun, sadece DC kaçak akımını algılayan özel bir cihazdır. 6 mA’i aşan bir DC kaçak algıladığında, birlikte çalıştığı Tip A veya Tip F RCD’ye açma sinyali göndererek devreyi kestirir.

Bu zorunluluğun altında yatan teknik neden, elektrikli araçların kendi yapısından kaynaklanan özel bir risktir. Araçların üzerindeki yerleşik şarj cihazları (on-board charger), şebekeden gelen AC akımı bataryayı şarj etmek için DC akıma çeviren güç elektroniği devreleridir. Bu devrelerde meydana gelebilecek bir arıza, şebekeye doğru 6 mA’i aşan pürüzsüz DC karakterli bir kaçak akımın sızmasına neden olabilir. Standart Tip A RCD’ler, bu tür pürüzsüz DC kaçak akımlarını algılamak için tasarlanmamıştır. Daha da tehlikelisi, bu DC akım, Tip A RCD’nin içindeki algılama rölesinin manyetik çekirdeğini doyuma ulaştırarak onu “kör edebilir”. Bu durumda RCD, sonrasında meydana gelebilecek ve normalde algılaması gereken tehlikeli bir AC kaçak akımına karşı dahi görev yapamaz hale gelir.

İşte bu gizli ama kritik arıza modunu engellemek için standart, pürüzssüz DC kaçaklarını algılayabilen Tip B RCD veya bu işi özel olarak yapan bir RDC-DD ile kombine edilmiş bir sistemin kullanılmasını mutlak bir zorunluluk olarak belirlemiştir. RCD’lerin açma eşikleri AC için 30 mA’i, DC için ise 6 mA’i geçmemelidir.  

Soru 2: Aşırı Gerilim Koruması (SPD): Tesisimi Yıldırıma ve Şebeke Dalgalanmalarına Karşı Nasıl Korurum?

Şarj istasyonları, içerdikleri hassas elektronik bileşenler nedeniyle yıldırım düşmesi veya şebekedeki ani gerilim dalgalanmalarına karşı oldukça savunmasızdır. Bu tür geçici aşırı gerilimler, hem şarj ünitesine hem de şarj olan araca onarılamaz zararlar verebilir. Bu nedenle TS 13912, Aşırı Gerilim Koruma Cihazlarının (Surge Protective Device – SPD) kullanımını detaylı kurallarla zorunlu kılar.

Temel kural, sıradan kişilerin erişebileceği yerlerdeki tüm şarj donanımlarının (EABD), TS EN 61643-11’e uygun Tip 1 veya Tip 2 SPD ile korunmasıdır. Hangi tip SPD’nin nerede kullanılacağı; binada bir Yıldırımdan Korunma Sistemi (LPS) olup olmadığına, şarj ünitesinin bina içinde mi yoksa dışında mı olduğuna ve besleme panosu ile şarj ünitesi arasındaki kablo mesafesine bağlıdır. Özellikle  

10 metrelik mesafe kritik bir eşiktir. Pano ile şarj ünitesi arasındaki kablo mesafesi 10 metreyi aşıyorsa, genellikle şarj ünitesinin içine veya yanına ek bir SPD daha konulması gerekir.  

Madde 4.3.5’te yer alan karmaşık kurallar, aşağıdaki karar matrisi ile basitleştirilebilir:

Tablo 2: TS 13912’ye Göre Gerekli SPD Tipi Seçim Matrisi

Kurulum Yeri	Binada LPS Durumu	Pano-EABD Mesafesi	Tali Panoda Gerekli SPD	EABD’de Gerekli Ek SPD
Bina İçi	Yok	$ \le 10 $ m	Tip 2	–
Bina İçi	Yok	$ > 10 $ m	Tip 2	Tip 2
Bina İçi	Var	$ \le 10 $ m	Tip 1 + Tip 2	–
Bina İçi	Var	$ > 10 $ m	Tip 1 + Tip 2	Tip 2
Bina Dışı (LPS Koruması İçinde)	Var	$ \le 10 $ m	Tip 1 + Tip 2	–
Bina Dışı (LPS Koruması İçinde)	Var	$ > 10 $ m	Tip 1 + Tip 2	Tip 2
Bina Dışı (LPS Koruması Dışında)	Var	Her durumda	Tip 1 + Tip 2	Tip 1 + Tip 2
Bina Dışı / Açık Otopark	Yok	$ \le 10 $ m	Tip 2	–
Bina Dışı / Açık Otopark	Yok	$ > 10 $ m	Tip 2	Tip 2

E-Tablolar’a aktar

Not: Bu tablo, standardın Madde 4.3.5.1’den 4.3.5.5’e kadar olan maddelerinin bir özetidir. Kesin uygulama için standardın orijinal metnine ve yetkili bir mühendisin projesine başvurulmalıdır.

Soru 3: Topraklama, Kısa Devre Koruması ve Pano Tasarımı İçin Temel Kurallar Nelerdir?

• Topraklama Sistemleri: Güvenli bir şarj işleminin temel taşı, etkin bir topraklama sistemidir. Her bir şarj ünitesinin, kendisini besleyen anahtarlama panosundaki eş potansiyel baraya ayrı bir koruma topraklaması (PE) iletkeni ile bağlanması zorunludur. Topraklama sisteminin tasarımı ve kurulumu, TS HD 60364-5-54 ve ilgili diğer standartlara uygun olmalıdır.  
• Kısa Devre ve Aşırı Akım Koruması: Her bir şarj ünitesini besleyen son devre, aşırı akımlara (aşırı yüklenme) ve kısa devrelere karşı uygun anma değerine sahip bir devre kesici veya sigorta ile korunmalıdır. Bu koruma elemanlarının seçimi, mutlaka yetkili bir mühendis tarafından yapılacak kısa devre hesaplamalarına dayanmalıdır. Bu hesaplamaları içeren detaylı bir elektrik tesisat projesinin hazırlanması ve saklanması zorunludur.  
• Anahtarlama Panosu/Tablosu: Şarj ünitelerini besleyen panolar da belirli kriterleri karşılamalıdır. Bina dışına monte edilen panolar, toza ve suya karşı en az IP44, mekanik darbelere karşı ise en az IK08 koruma sınıfına sahip olmalıdır. Panonun içindeki tüm gerilimli (canlı) bölümlere kazara dokunmayı engelleyecek koruyucu kapaklar (pleksiglas vb.) bulunmalıdır. Ayrıca pano, deprem gibi sarsıntılarda devrilmeyecek şekilde zemine veya duvara sağlam bir şekilde sabitlenmelidir.  

Tüm bu TS 13912 elektriksel güvenlik gerekliliklerinin projenize doğru bir şekilde uygulanması ve raporlanması için profesyonel destek mi arıyorsunuz? Tora, 27 yıllık tecrübesi ve 81 ildeki uzman mühendis kadrosuyla yanınızda. Güvenli ve standartlara tam uyumlu bir tesisat için hemen bizimle iletişime geçin.

Bölüm 5: Denetim, Belgelendirme ve Yasal Uyum Süreci

TS 13912’ye uygun bir şarj istasyonu kurmak, tek seferlik bir eylem değildir. Standart, kurulumun doğruluğunu teyit etmek ve zaman içinde güvenliğin devamlılığını sağlamak için bir denetim ve belgelendirme yaşam döngüsü oluşturur.

Soru 1: İlk Kurulum Muayenesi ile Periyodik Muayene Arasındaki Farklar Nelerdir ve Neler Kontrol Edilir?

Standart, iki temel muayene türü tanımlar :  

1. İlk Kurulum Muayenesi: Bu muayene, şarj istasyonu ticari olarak hizmete alınmadan önce bir defaya mahsus olarak yapılır. Amacı, tesisatın projesine ve TS 13912 standardının tüm kurallarına uygun olarak yapıldığını doğrulamaktır. Ayrıca, istasyonun kurulu gücü, ünite sayısı veya tipi gibi konularda “önemli bir değişiklik” yapılması durumunda da bu muayenenin tekrarlanması zorunludur.  
2. Periyodik Muayene: Elektriksel sistemlerin zamanla yıpranabileceği (örneğin, topraklama bağlantılarında korozyon, elektronik bileşenlerde arıza) gerçeğinden hareketle, standart, operasyonel güvenliğin devamlılığını sağlamak amacıyla iki yılda bir periyodik muayeneyi zorunlu kılar.  

Bu yaklaşım, “kur ve unut” anlayışının önüne geçerek, şarj ağı işletmecilerine sürekli bir “işlet ve bakımını yap” sorumluluğu yükler. Bu durum, işletmecilerin düzenli denetim maliyetlerini bütçelemeleri ve tüm muayene kayıtlarını titizlikle saklamaları gerektiği anlamına gelir. Aynı zamanda, bu zorunluluk, akredite muayene kuruluşları için yeni bir pazar yaratır ve sektörün daha da profesyonelleşmesine katkıda bulunur.

Her iki muayene sırasında da kontrol edilen unsurlar, standardın Madde 4’ünde belirtilen tüm kuralları kapsar. Standardın Ek D’sinde yer alan “Şarj İstasyonu Elektriksel Gerekler Kontrol Raporu”, bu denetimler için kullanılan resmi formattır. Bu raporda, aşağıdaki gibi kontrollerin sonuçları kayıt altına alınır :  

• Doküman Kontrolü: Elektrik tesisat projesi, EABD’nin tip test raporları, şebeke işletmecisinden alınan “Olumlu Görüş Belgesi” gibi belgelerin varlığı ve uygunluğu kontrol edilir.
• Gözle Muayene: Konum seçimi, fiziksel koruma önlemleri, işaretlemeler, pano etiketlemeleri ve kablo montajlarının uygunluğu görsel olarak denetlenir.
• Ölçüm ve Testler: Topraklama direnci, yalıtım direnci, RCD açma zamanı ve akımı gibi kritik elektriksel parametreler özel test cihazları ile ölçülerek standardın belirlediği limitlere uygunluğu doğrulanır.

Soru 2: “Uygunluk Beyannamesi” Nedir ve Hangi Belgeler Zorunludur?

Yasal uyum sürecinin tamamlanması için işletmecinin belirli belgeleri hazırlaması ve muhafaza etmesi gerekmektedir.

• Uygunluk Beyannamesi: Madde 6 uyarınca, şarj istasyonu sahibi veya işletmecisi, talep edildiğinde, tesisin TS 13912 standardının Madde 4’ündeki tüm kurallara uygun olarak kurulduğunu ve işletildiğini belirten bir “uygunluk beyannamesi” sunmakla yükümlüdür. Bu belge, işletmecinin yasal sorumluluğunu üstlendiğini gösteren resmi bir taahhüttür.  
• Zorunlu Diğer Belgeler: Bir denetim sırasında veya yasal bir süreçte ibraz edilmesi gereken asgari belgeler şunlardır :  
  1. EABD Tip Test Raporları: Kurulan şarj ünitelerinin (EABD), AC olanlar için TS EN IEC 61851-1’e, DC olanlar için ise TS EN 61851-23’e uygun olduğunu gösteren, TS EN ISO/IEC 17025 kapsamında akredite bir laboratuvardan alınmış test raporları.
  2. Elektriksel Gerekler Kontrol Raporu: Standardın Ek D’sinde formatı verilen ve yetkili bir elektrik mühendisi veya fen adamı tarafından doldurulup imzalanmış, ilk kurulum muayenesine ait detaylı denetim ve ölçüm sonuçlarını içeren rapor.
  3. Elektrik Tesisat Projesi: Standardın Ek E’sinde içeriği tanımlanan ve kısa devre, gerilim düşümü, kablo kesiti hesaplamaları ile topraklama projesini içeren, yetkili bir mühendis tarafından hazırlanmış kapsamlı tesisat projesi.
  4. Olumlu Görüş Belgesi: İlgili bölgedeki elektrik dağıtım şirketinden, kurulacak şarj istasyonunun şebekeye bağlantısının uygun olduğuna dair alınan resmi belge.  

Soru 3: TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi (HYB) Başvuru Süreci Pratikte Nasıl İşler?

TS 13912 standardının teorik gereklilikleri, TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi (HYB) için yapılan resmi başvuru süreciyle hayata geçirilir. Bu sertifikasyon, TSE’nin online portalı üzerinden gerçekleştirilir ve başvuru sahiplerinin istasyon hakkında detaylı bilgi sunmasını ve bir dizi zorunlu teknik dokümanı sisteme yüklemesini gerektirir. Süreç, bir ücret ödemesi ve standartlara uyulacağına dair yasal bir taahhüt ile tamamlanır.

Adım 1: Başvuru Bilgilerinin Girilmesi Portal, şarj istasyonunu tanımlayan temel bilgilerin girilmesini talep eder. Bunlar arasında işletmeci unvanı, istasyonun toplam kurulu gücü (kW) ve fiziksel konumu (örneğin, müstakil, akaryakıt istasyonu, AVM, otopark) bulunur. Başvuru sahipleri ayrıca şarj ünitelerinin ve besleme panosunun bina içi mi yoksa bina dışı mı olduğunu belirtmelidir. İstasyonun her bir soket ve konnektörü için aşağıdaki detayları içeren kapsamlı bir liste sunulmalıdır:

• Soket Tipi ve Türü: AC (Tip 2) veya DC (CHAdeMO, CCS).
• Güç: kW cinsinden güç değeri.
• Şarj Yöntemi: AC için Yöntem 3, DC için Yöntem 4.
• Ünite Bilgileri: Şarj ünitesinin markası, modeli ve seri numarası.

Adım 2: Zorunlu Teknik Dokümanların Yüklenmesi Başvurunun temelini, standarda uygunluğu kanıtlayan spesifik teknik dosyaların sunulması oluşturur. TSE portalı aşağıdaki belgelerin yüklenmesini zorunlu kılar:

• TS 13912 Ek D Raporu: EKİPNET numarasına sahip konusunda uzman Tora personeli tarafından doldurulmuş ve onaylanmış resmi “Şarj İstasyonu Elektriksel Gerekler Kontrol Raporu”.
• Tehlikeli Alan Konumlandırma Dokümanı: TS EN IEC 60079-10-1’e göre hazırlanmış, tüm ünitelerin, şarj alanlarının ve kablo güzergahlarının yerini gösteren bir vaziyet planı ve tehlikeli alan dokümanı.
• Ünite Tip Test Raporları: AC ünitelerin TS EN IEC 61851-1’e, DC ünitelerin ise TS EN IEC 61851-23’e uygunluğunu teyit eden, TS EN ISO/IEC 17025 kapsamında akredite bir laboratuvardan alınmış raporlar.
• Elektrik Tesisat Projesi: SMM belgeli bir mühendis tarafından hazırlanmış detaylı tek hat şeması ve elektrik projesi.
• SPD Uygunluk Belgeleri: Kullanılan Aşırı Gerilim Koruma Cihazlarının (SPD) TS EN 61643-11’e uygunluğunu kanıtlayan rapor ve sertifikalar.
• IP ve IK Koruma Sertifikaları: Bina dışı elektrik panolarının en az IP44 ve IK08 koruma sınıfına sahip olduğunu doğrulayan belgeler.
• Şarj Ünitesi Etiket Fotoğrafları: Tüm şarj ünitelerinin üzerindeki marka, model, seri numarası ve güç değerini gösteren net etiket fotoğrafları.
• Şebeke İşletmecisi Onayı: Yerel elektrik dağıtım şirketinden alınan “Olumlu Görüş Belgesi”.

Adım 3: Ödeme ve Yasal Taahhüt Başvuru süreci, bir muayene ücretinin ödenmesini gerektirir. Başvuru sahipleri ayrıca, “Bilgilendirme ve Taahhüt” beyanını resmi olarak kabul etmelidir. Bu kabul ile başvuru sahibi yasal olarak şunları taahhüt eder:

• TSE muayene ekibi için güvenli ve uygun bir çalışma ortamı sağlamak.
• İstasyonun ilgili tüm standartlara sürekli uygunluğunu temin etmek.
• İstasyonu gerekli tüm test ve ölçümler için hazırlama sorumluluğunu üstlenmek.
• TSE muayenesinin yangın riskleri veya metrolojik değerlendirmeleri kapsamadığını ve bu sorumlulukların işletmeciye ait olduğunu kabul etmek.
• Muayene hizmetiyle ilgili tüm mali yükümlülükleri yerine getirmek.

TSE TS 13912  başvuru süreci ve gerekli teknik dokümanların hazırlanması konusunda uzman desteği almak, süreci hızlandırır ve olası hataları önler. 27 yıllık tecrübesiyle Tora Şarj, 81 ildeki uzman mühendisleriyle anahtar teslim belgelendirme hizmeti sunmaktadır. Tüm bu süreçlerde çözüm ortağınız olmak için hemen başvurun veya 7/24 çağrı merkezimizden destek alın.

Sonuç: TS 13912’ye Uyumun Ticari Avantajları ve Geleceğe Yatırım

TS 13912 standardına uyum, ilk bakışta bir dizi teknik zorunluluk ve maliyet kalemi gibi görünebilir. Ancak daha stratejik bir perspektiften bakıldığında, bu standarda harfiyen uymak, bir yasal yükümlülük olmanın ötesinde, bir şarj ağı işletmecisi için ciddi ticari avantajlar ve uzun vadeli bir yatırım anlamına gelmektedir.

• Güven ve Marka Değeri: Elektrikli araç kullanıcıları, araçlarını şarj ettikleri yerin güvenliğinden emin olmak isterler. TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi’ne sahip ve TS 13912’ye uygun olarak kurulmuş bir şarj istasyonu, kullanıcılara bu güveni verir. Bu durum, “güvenli ve standartlara uygun” bir hizmet algısı yaratarak marka sadakatini ve tercih edilirliği artırır.
• Yasal ve Finansal Koruma: Olası bir kaza, elektriksel arıza veya kullanıcıya zarar gelmesi durumunda, işletmecinin yasal olarak kendini savunabileceği en güçlü argüman, tesisin ulusal güvenlik standardına tam uyumlu olduğunun kanıtıdır. Standarda uyum, aynı zamanda ticari sigorta poliçelerinin geçerliliği ve uygun koşullarda yapılabilmesi için de bir ön koşuldur. Uyumsuz bir tesis, işletmeciyi öngörülemeyen hukuki ve finansal risklerle karşı karşıya bırakır.
• Pazara Giriş ve Sürdürülebilirlik: Giriş bölümünde de vurgulandığı gibi, TS 13912’ye uyum, EPDK lisansı almanın ve dolayısıyla Türkiye’de yasal olarak şarj hizmeti pazarında faaliyet göstermenin anahtarıdır. Bu standarda uymayan işletmelerin pazara girmesi mümkün olmadığı gibi, mevcut lisanslı işletmelerin de periyodik denetimlerde uyumsuz bulunmaları halinde lisanslarını kaybetme ve faaliyetten men edilme riski bulunmaktadır.
• Geleceğe Uyum ve Operasyonel Kalite: TS 13912, büyük ölçüde uluslararası IEC (International Electrotechnical Commission) standartlarına dayanmaktadır. Bu, standarda uygun olarak kurulan Türk şarj altyapısının, küresel otomotiv endüstrisinin ürettiği mevcut ve gelecekteki tüm elektrikli araçlarla uyumlu olmasını sağlar. Standardın getirdiği mühendislik disiplini, daha az arıza yapan, daha verimli çalışan ve daha uzun ömürlü bir altyapı anlamına gelir. Dolayısıyla, standarda bugün yapılan yatırım, yarının teknolojisine ve operasyonel mükemmelliğine yapılmış bir yatırımdır.

TS 13912 standardına tam uyumlu, güvenli ve geleceğe hazır bir şarj istasyonu yatırımı yapmak için uzman görüşü ve raporu almak isterseniz, 27 yıllık tecrübe ile Tora, 81 ilde uzman ve tecrübeli mühendisleri ile bu hizmeti vermektedir. Projenizin her aşamasında çözüm için hemen bizimle iletişime geçin.

Size en yakın elektrikli araç şarj istasyonlarını kolayca bulur, istasyon uygunluklarını gerçek zamanlı izler, rezerve eder ve kolay şarj etmenizi sağlar.